 | ||
 |
||
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
 |
||
Café Mac Donald
Reguliersdwarsstraat nr. 11
1017 BJ Amsterdam
(1963 - 1982)
Dit was het eerste permanente homocafé in de Reguliersdwarsstraat, dat vooral bekend stond om zijn keurige en nette karakter.
bijgewerkt: 02-06-2023
Locatie
Homocafé Mac Donald was gevestigd aan de Reguliersdwarsstraat 11, in een pand waar al rond 1910 een tapperij en slijterij zat en waar in de jaren dertig café Willy en in de jaren vijftig het reguliere café 't Centrum gevestigd waren:
Café 't Centrum op nummer 11, waar vanaf 1963 de Mac Donald gevestigd was
(foto: Dienst Ruimtelijke Ordening - klik ter vergroting)
Opening
Na de Tweede Wereldoorlog ging de Amsterdamse politie homobars gedogen vanuit de gedachte dat het beter was dat hun onzedelijk gedrag achter gesloten deuren plaatsvond dan openlijk op straat. Hierdoor kon in 1963 ene Daan of David Wagenhuis aan de Reguliersdwarsstraat 11 ongestoord een homocafé onder de naam Mac Donald openen.
De locatie van dit nieuwe café was strategisch gekozen: pal om de hoek van het Koningsplein, dat via de Leidsestraat de vaste looproute ("Rue de Vaseline") was tussen de toen zeer populaire homodancings DOK aan het Singel 460 en De Schakel in de Korte Leidsedwarsstraat.
Advertentie van de "Mac Donald Bar" in de Spartacus
International Gay Guide van 1975
(klik ter vergroting)
Besloten
De Mac Donald was echter nog wel een besloten zaak: er was geen inkijk vanaf de straat en tot eind jaren '70 moest je om er binnen te komen eerst aanbellen, waarna de portier door een raampje of luikje in de deur eerst keek wie je was.
Waarschijnlijk om dit besloten karakter aan te geven stond op het uithangbord "Mac Donald Club", zoals vagelijk te ontwaren valt op de onderstaande foto, die ook laat zien dat de zaak pal naast een snackbar zat:
Blik in de Reguliersdwarsstraat met een glimp van het
uithangbord van de "Mac Donald Club", 13 mei 1969
(foto: J.M. Arsath Ro'is - klik ter vergroting)
Interieur
Zoals de naam Mac Donald al aangeeft, was het interieur in Schotse stijl. Bezoeker Dave, die de zaak eind jaren zeventig bezocht, herinnert zich een klassieke en ouderwetse inrichting met de bar aan de linkerzijde en aan de rechterkant tafeltjes en zitplaatsen.
Er waren lampen in de vorm van kandelaars en aan de wanden hingen ter decoratie schilden met gekruiste dolken erop. Ook kwam de Schotse ruit (tartan) op verschillende manieren terug. Vooralsnog zijn er geen foto's van het interieur, noch van het exterieur bekend.
Karakter
De Mac Donald stond bekend als een nette zaak, waar vooral ook veel jonge homojongens van soms wel 16, 17 of 18 jaar kwamen. Jongeren onder de 21 werden destijds op basis van de wet namelijk nog niet toegelaten tot de zeer populaire homodancings DOK en De Schakel.
De zaak had geen muziek- en dansvergunning, zodat de muziek, net als in de meeste andere cafés, uit een jukebox kwam. Populaire artiesten uit de beginjaren waren bijvoorbeeld Aretha Franklin en Sam Cook.
Dansen werd in de Mac Donald aanvankelijk ook niet toegestaan, al probeerden gasten dat soms wel even. Enkele bekende bezoekers waren onder meer dichter Gerrit Komrij en de later zo beroemd geworden horeca-ondernemer Manfred Langer.
In de jaren '60 was mevrouw Beets barvrouw in de Mac Donald. Zij was de vriendin van Charles Chocholka, die op twee hoog boven het café woonde, en haar kleinzoon Ferry kwam weleens tijdens haar werktijd op bezoek en kreeg dan zakgeld van de cafébezoekers.
Toen het café later werd overgenomen door de waarschijnlijk uit Oostenrijk afkomstige Walther Spielauer zou het nog netter zijn geworden dan het onder oprichter Wagenhuis al was.
In het boekje De Roze rand van donker Amsterdam vertelt een vroegere bezoeker dat het café rond 1965 door de politie voor drie maanden gesloten werd omdat seksueel bedoelde aanrakingen waren geconstateerd. Een andere vaste gast kon zich daar echter niets van herinneren en volgens hem was er nooit last met de politie omdat het er altijd zo netjes aan toe ging.
Advertentie van de Mac Donald Bar in de Man
to Man Map & Guide of Amsterdam 1979/1980
Vanaf 1965 werd de Mac Donald ook bezocht door homorechtenactivist Rijkjan Sikkel, die er in zijn levensboek het volgende over vertelt:
Een bar waar ik veel naartoe ging was de
toenmalige MacDonald. Deze stond in de
Reguliersdwarsstraat en was een kleine tent,
maar uiterst populair.
Ook bij een wat jonger publiek, dus daar voelde ik mij heel erg thuis. De prijzen waren normaal, maar als ik 's avonds uitging, dan kon ik mij maar een kwartje voor de portier en één consumptie permitteren. Echt niet meer, want anders kon ik de rest van de week niet meer uit.
Een van de obers, Gerard, zei op een gegeven moment tegen mij: 'Rijkjan, ik vind het helemaal niet erg dat je niet zoveel te besteden hebt, maar als iemand jou een drankje aanbiedt, zeg dan alsjeblieft "ja", want wij hebben een handel hier. Dan zeg je even gedag tegen die persoon en dan ga je gewoon weer je eigen gang.'
Terwijl ik altijd dacht dat als ik een drankje accepteerde, ik dan bij iemand moest gaan zitten en een drankje terug moest aanbieden. Voor wat hoort wat, in die zin.
Ook bij een wat jonger publiek, dus daar voelde ik mij heel erg thuis. De prijzen waren normaal, maar als ik 's avonds uitging, dan kon ik mij maar een kwartje voor de portier en één consumptie permitteren. Echt niet meer, want anders kon ik de rest van de week niet meer uit.
Een van de obers, Gerard, zei op een gegeven moment tegen mij: 'Rijkjan, ik vind het helemaal niet erg dat je niet zoveel te besteden hebt, maar als iemand jou een drankje aanbiedt, zeg dan alsjeblieft "ja", want wij hebben een handel hier. Dan zeg je even gedag tegen die persoon en dan ga je gewoon weer je eigen gang.'
Terwijl ik altijd dacht dat als ik een drankje accepteerde, ik dan bij iemand moest gaan zitten en een drankje terug moest aanbieden. Voor wat hoort wat, in die zin.
In zijn boek Homo politicus uit 2016 vertelt voormalig CHU-kamerlid Coos Huijsen hoe de Mac Donald de eerste homokroeg was die hij bezocht, ergens eind 1972: Na aangeklopt te hebben, keek de portier door het luikje in de deur...
Net toen hij had gezegd dat de tent vol was, verliet een van de bezoekers het café. We keken elkaar recht in het gezicht. Hij bleek een van de Nederlandse topheadhunters, de bekende Johan de Vroedt. Zich triomfantelijk omkerend, riep hij: "Dat had ik altijd al gedacht. Hij is homo. Die moet je binnenlaten!
Hierdoor voelde ik me wat ongemakkelijk - even maar. Toen dook ik de kroeg in. De geur van eau de toilette en aftershave kwam me tegemoet, en Shirley Basseys 'Diamonds are Forever' overstemde alles. Ik zou deze topper die zomer nog talloze malen in veel homotenten horen.
Hierdoor voelde ik me wat ongemakkelijk - even maar. Toen dook ik de kroeg in. De geur van eau de toilette en aftershave kwam me tegemoet, en Shirley Basseys 'Diamonds are Forever' overstemde alles. Ik zou deze topper die zomer nog talloze malen in veel homotenten horen.
Huijsen herinnert zich ook nog dat de bezoekers niet alleen over serieuze onderwerpen spraken, maar dat er ook veel over seks gekletst werd, waarbij mannen nog vaak op de ouderwetse manier als "zij" of "meid" e.d. werden aangeduid.
Verkoop
De Mac Donald werd in 1981 door Walter Spielauer voor veel geld verkocht aan Lou Charité. Hij was de eigenaar van de legendarische homodiscotheek DOK aan het Singel, die hij kort tevoren verkocht had.
Om zijn (veel jongere) vriendje toch nog wat om handen te geven, kocht Lou de Mac Donald voor hem. Dit werd echter geen succes en in 1982 verkocht Lou Charité de zaak aan Manfred Langer. Deze maakte er toen de gay bar Traffic van.
Links en bronnen
- De Gaykrant: 55 jaar homohoreca in 'de Reguliers'
- Wikipedia: DOK (homodiscotheek)
- Gert Hekma e.a., De roze rand van donker Amsterdam, De opkomst van een homoseksuele kroegcultuur 1930-1970, Amsterdam 1992, p. 79.
- Herinneringen van Coos Huijsen en Dave Wainwright.
