---

Geschiedenis: Gay Pride

 


Eén van de absolute hoogtepunten in de Reguliers zijn de straatfeesten ter gelegenheid van de Amsterdamse Pride. Dit evenement werd voor het eerst gehouden in 1996 en was een initiatief vanuit danscafé Havana in de Reguliersdwarsstraat.

Ondanks zijn naam heeft de Amsterdamse Pride een andere oorsprong dan veel Gay Prides elders in de wereld. Die herdenken vaak de Stonewall-rellen, maar in Nederland wordt die traditie levend gehouden met een ander evenement, namelijk Roze Zaterdag.

---

Voorgeschiedenis (1970-1994)

Het verschijnsel van de Gay Prides is ontstaan naar aanleiding van de Stonewall-rellen. Deze begonnen op zaterdagochtend 28 juni 1969 toen de politie een inval deed in de homobar Stonewall Inn aan de Christopher Street in New York.

Zoals gebruikelijk werden mannen die verdacht werden vrouwenkleren te dragen apart genomen om te worden gearresteerd, maar toen de politie bovendien lesbische bezoekers lastig viel, sloeg de sfeer in de bar om. Toen buiten een lesbische butch aan haar hardhandige arrestatie probeerde te ontkomen begonnen omstanders de politie aan te vallen.

Dit gebeurde vooral door al dan niet dakloze homojongeren uit de bar en uit de buurt, genoeg als ze hadden van dergelijke vernederende politie-optredens. Actief betrokken waren ook de zwarte dragqueens Marsha P. Johnson en Zazu Nova, die tevens de volgende dag aan de rellen deelnamen. Ook op woensdag deden daar nog zo'n 1000 mensen aan mee.




Gay Liberation Day

Deze rellen werden precies een jaar later, op 27 en 28 juni 1970, in New York, Chicago en Los Angeles herdacht met de allereerste Gay Liberation c.q. Gay Freedom-demonstraties, die niet alleen een serieus, maar ook een vrolijk karakter hadden, zodat zowel deelnemers als toeschouwers er een positief gevoel aan konden overhouden.

In de daarop volgende jaren werden in steeds meer Amerikaanse steden dergelijke optochten georganiseerd. In Europa waren de eerste homodemonstraties in 1972 in Londen, in 1977 in Stockholm, in 1978 in Zürich en in 1979 in Bremen en Berlijn. In de jaren tachtig werden de termen 'Liberation' en 'Freedom' geleidelijk aan vervangen door 'Pride'.




Roze Zaterdag

In Nederland hadden al in 1969 en 1970 twee kleine homodemonstraties plaatsgevonden, maar het COC wilde aanvankelijk geen grote protestoptocht zoals in de VS organiseren. Homo's waren volgens het COC gewoon normale mensen, die hun seksualiteit niet op een dergelijke demonstratieve manier behoorden te uiten.

Pas na een koerswijziging van het COC midden jaren zeventig kon de eerste Nederlandse Gay Pride gehouden worden en wel op 25 juni 1977 in Amsterdam. Deze manifestatie werd georganiseerd door de Internationale Lesbische Alliantie en was met name gericht tegen de Amerikaanse antihomo-activiste Anita Bryant.

Deze eerste demonstratieve optocht trok zo'n 2000 deelnemers, die onder meer door de Leidsestraat liepen. Aanvankelijk heette dit nog de "Internationale homobevrijdings- en solidariteitsdag", maar in 1979 werd het evenement omgedoopt tot Roze Zaterdag, als parodie op de Stille Zaterdag van de Katholieke Kerk.



De Nederlandse Gay Pride wijkt echter niet alleen door de naam Roze Zaterdag af van die in het buitenland, maar ook door het feit dat hij sinds 1981 elk jaar in een andere stad gehouden wordt. Dit omdat in de provincie de noodzaak voor homo-emancipatie groter was dan in Amsterdam.

Hierdoor had de hoofdstad echter geen jaarlijks homo-evenement meer. In het voorjaar van 1991 lanceerde Manfred Langer daarom een plan om in Amsterdam een groots Gay Pride-weekend te organiseren met allerlei feesten in de homo-uitgaansstraten.


Stichting GALA

Om Amsterdam te profileren als dé homohoofdstad van Europa en tevens de samenwerking tussen de gemeente, homo-organisaties en het bedrijfsleven te verbeteren werd begin 1992 de stichting GALA (Gay And Lesbian Association) Amsterdam opgericht, met stadssocioloog Mattias Duyves als voorzitter en activist Hans Verhoeven als secretaris.*


Van 11 t/m 13 september 1992 organiseerde GALA een homo-lesbisch festival onder het motto "The gay capital event: het weekend van je voorkeur in de stad van je voorkeur". Het evenement begon op vrijdagavond met een openluchtdisco ter viering van 5 jaar Homomonument, op zaterdag gevolgd door een smartlappenfestival en een rondvaart langs interessante homolocaties.

Voor de Stopera was er een "Fairy Fair" met tal van kraampjes, er waren sportactiviteiten en op zondag was er een slotfeest in de wintertuin van hotel Krasnapolsky. Tenslotte was er in de Stopera nog tot 7 oktober de tentoonstelling "De roze rand van donker Amsterdam" over de opkomst van de homoseksuele kroegcultuur.**

Het festival omvatte geen straatfeesten omdat de meeste homohoreca eerst de kat uit de boom keek. GALA was niettemin voornemens om het evenement voortaan elk jaar te houden.* Daar lijkt het niet meer van te zijn gekomen. Wel organiseerde GALA o.a. tot 2007 op Koninginnedag het Roze Wester Festival op het Homomonument en opende in 2008 cruiseclub Church in de Kerkstraat.


EuroPride 1994

In 1994 was de Roze Zaterdag weer terug in Amsterdam, als afsluiting van de derde editie van de EuroPride die van 15 t/m 25 juni in de hoofdstad gehouden werd. Dit evenement, met als thema "The Dutch Way of Gay", trok homo's en lesbiënnes uit heel Europa en was georganiseerd door een groep onder leiding van Hans Verhoeven.

Het hoogtepunt was de Roze Zaterdag-parade, die op 25 juni van het Homomonument via de Marnixstraat naar het Museumplein trok. Daar was ook de slotmanifestatie, waar onder andere Boy George, Lois Lane en de Nasty Girls optraden. Een afsluitend feest in de Sporthallen Zuid kon door geldgebrek niet doorgaan.




Naast vele deelnemers te voet, reden in de optocht ook 20 praalwagens mee, waaronder een oude tram met homoseksuele gemeenteraadsleden. De versierde oplegger met goudgeverfde en slechts van een rode lendedoek voorziene mannen waarmee de April en de Exit uit de Reguliersdwarsstraat meededen won een prijs.

Voorts waren er wagens van de iT, de Cockring en de Havana. Op deze en andere wagens werden uiteenlopende acts vertoond, waarbij met name op de wagen van de vrouw-vrouw SM supportgroep Wild Side enkele lesbische deelnemers dermate seksueel expliciet bezig waren dat menig bezoeker er door geschokt werd.




De parade trok ruim 65.000 toeschouwers, wat aanmerkelijk minder was dan de verwachte 100.000. Mede daardoor werd de EuroPride financieel gezien een debacle: de organiserende stichting Roze Zaterdag Amsterdam bleef zitten met een schuld van ruim een half miljoen gulden en liet zich een maand na het evenement failliet verklaren.*





Gay Business Amsterdam (1995-2005)

Ondertusssen had Amsterdam in 1992 een bid uitgebracht om in aanmerking te komen voor de Gay Games van 1998. Om daarvoor draagvlak en enthousiasme te creëeren werd door Huub Verweij, Frans Monsma en Siep de Haan vanuit de Havana in de Reguliersdwarsstraat het initiatief genomen voor een samenwerkingsverband van op homo's gerichte ondernemers.

Dat werd de stichting Gay Business Amsterdam (GBA), die door Huub Verweij in september 1995 formeel werd opgericht. Doel was de naam en faam van Amsterdam als homohoofdstad hoog te houden, alsmede de collegialiteit onder homo-ondernemers te bevorderen.


Verweij werd ook de eerste voorzitter, maar trad in het voorjaar van 1996 al weer af om voorzitter te worden van de afdeling Amsterdam van Koninklijke Horeca Nederland. De nieuwe voorzitter van GBA werd Ernst Verhoeven, de Kooistrapachter van Downtown, April en Exit. Siep de Haan fungeerde als secretaris en Peter Kramer als penningmeester.

Ondertussen waren de Gay Games aan Amsterdam toegewezen en werd op 5 november 1995 met een feest in homodiscotheek Exit gevierd dat over precies 1000 dagen de opening van dit sportevenement zou plaatsvinden.



Amsterdam Pride

Het belangriijkste waarmee GBA de stad weer op de kaart wilde zetten was de Amsterdam Pride, een evenement dat door Siep de Haan, Peter Kramer en Ernst Verhoeven bedacht was.

De Amsterdam Pride moest een open en spontaan homofeest worden waarbij geen onderscheid werd gemaakt tussen homo en hetero, net zoals bij de grote feesten die sinds de jaren '80 in de Reguliersdwarsstraat plaatsvonden.

Anders dan bij de Roze Zaterdag had de Amsterdam Pride geen politiek of emanciperend doel; het ging puur om het vieren van de vrijheid en de diversiteit van Amsterdam en om de stad daarmee een aantrekkelijke bestemming voor homotoeristen te laten blijven.




De Amsterdam Pride onderscheidt zich ook van veel andere Gay Prides in de wereld, doordat hij niet eind juni, maar tijdens het eerste weekend van augustus plaatsvindt - GBA-penningmeester Peter Kramer had uitgerekend dat er dan de grootste kans op zon was.

Het evenement duurde aanvankelijk drie dagen, met op vrijdag en zaterdag straatfeesten in de Warmoesstraat, de Halvemaansteeg, de Kerkstraat, de Paardenstraat en de Reguliersdwarsstraat, en op zondag een roze kerkdienst en het slotfeest.





Canal Parade

Het belangrijkste onderdeel van de Amsterdam Pride werd de botenparade over de grachten, oftewel de Canal Parade. Het bestuur van GBA zegt deze parade zelf te hebben bedacht, maar volgens anderen werden zij door de organisator van de Gay Games gevraagd om zo'n optocht alvast te organiseren als try-out voor de Gay Games van 1998.

In het bidbook voor de Gay Games dat in 1992 werd samengesteld was namelijk voor de laatste middag een "Gay Pride Tour" voorzien, waarin de medaillewinnaars tesamen met muzikanten een speciale route over de grachten zouden varen. Aansluitend zou dan de Closing Ceremony op het Museumplein zijn.

Het idee voor deze vaartocht kwam van kunsthistorica Vera Boots, die in 1992 betrokken was bij het voorbereiden van de Gay Games en toen aan een prent van Salomon Savery dacht. Die toonde de feestelijkheden bij het bezoek van Maria de' Medici aan Amsterdam in 1638, waarbij de grachten gevuld waren met bootjes met tableaux vivants en verklede mensen.




Eerste botenparade

Aan de eerste Canal Parade op 3 augustus 1996 deden ruim 45 boten en bootjes mee, waarvan alleen al 10 van homohorecazaken, 16 van (homoseksuele) particulieren en slechts 2 van externe sponsors, namelijk Smirnoff Vodka en Boer Beheer BV.

De deelnemers moesten op verzoek van de politie echter wel een soort kuisheidsverklaring ondertekenen. Dit om expliciet seksuele taferelen te voorkomen zoals die zich hadden voorgedaan tijdens de EuroPride van 1994 en tijdens de Wasteland-parties buiten bij discotheek Richter in de Reguliersdwarsstraat.




Aanvankelijk zou de botenparade maar drie keer gehouden worden, namelijk tot en met de Gay Games van 1998, maar het bleek zo succesvol dat het een jaarlijks terugkerend hoogtepunt van de Amsterdam Pride werd, die daarmee ook als enige grote Pride ter wereld een optocht over het water heeft.

Vanaf het begin deden ook boten mee van de grote homozaken uit de Reguliersdwarsstraat en wonnen meermaals een prijs voor de beste grote boot. Sinds in 2015 alleen nog heterodancing Jantjes Verjaardag meevoer heeft er geen boot uit de Reguliers meer aan de Canal Parade deelgenomen.





De Canal Parade was dermate succesvol dat later ook in enkele andere Nederlandse steden kleine Pride-optochten over het water kwamen, namelijk sinds 2010 in Alkmaar en sinds 2017 in Utrecht. Daarnaast was er een kleine botenparade tijdens de Roze Zaterdag van 2017 in Den Bosch en tijdens de derde editie van Pride Leeuwarden in mei 2018.



Gay Games 1998

Van 1 t/m 8 augustus 1998 vonden in Amsterdam de lang verwachte Gay Games plaats en vielen samen met de Amsterdam Pride. Met ruim 14.000 atleten die aan zo'n 30 sportdisciplines deelnamen en zo'n 250.000 toeschouwers uit de hele wereld resulteerde dat in het grootste homofeest dat tot dan toe in Nederland had plaatsgevonden.

Gedurende de Gay Games was er in Amsterdam een sfeer van vrijheid en solidariteit waarbij homo's zich voor het eerst in de meerderheid voelden - een gevoel dat voor menigeen tot op heden ongeëvenaard bleef. De Gay Games werden ook gevierd met straatfeesten in de Warmoesstraat, de Halvemaansteeg en uiteraard ook in de Reguliersdwarsstraat:




Successen

Naast de sportwedstrijden waren er tijdens de Gay Games onder meer een openluchtbioscoop voor homo/lesbische films op de Nieuwmarkt en een hele reeks van homogerelateerde exposities en lezingen. Tesamen met kleinere sportwedstrijden, werden ook deze culturele activiteiten voortaan een vast programma-onderdeel van de Amsterdam Pride.

Als hoogtepunt van de Pride was de botenparade dermate succesvol dat al in 1998 een maximum van 80 boten werd ingesteld. Het aantal toeschouwers steeg van 20.000 in 1996 naar zo'n 250.000 in de eerste jaren van het nieuwe millennium, waardoor dit één van de grootste publieksevenementen van de stad werd.

Ook in de Reguliersdwarsstraat bloeide het homo-uitgaansleven en culmineerde in het Gay Pride-straatfeest van 5 augustus 2000, toen de beroemde Australische popzangeres Kylie Minouge onverwacht in de straat optrad. Het werd daarmee één van de meest succesvolle straatfeesten ooit:





Protesten

Naast deelnemers vanuit de homohoreca en homo-organisaties gingen tijdens de Canal Parade langzaamaan ook boten meevaren waarvan een maatschappelijk en politiek statement uitging.

Dat begon met de Antilliaanse boot tijdens de tweede editie in 1997, in 2001 gevolgd door bootjes van het Arabische homocafé Habibi Ana en van de joodse gemeente Beit Ha’Chidush, terwijl op de boot van de stand-up comedians Chicks with Dicks een metershoge minaret stond als reactie op beledigende uitspraken van imam El Moumni eerder dat jaar.

Woordvoerder van organisator GBA was Siep de Haan, wiens openlijke kritiek op het stadsdeelbestuur tot een jaarlijks terugkerende mediarel leidde. Hij vond dat als de gemeente moeilijk deed over de vergunningen, de gemeenschap dat moest weten, ook omdat de gemeente na zulke publiciteit vaak wel tot een gesprek bereid bleek.

In 2003 en 2004 riep De Haan bijvoorbeeld op tot meer bloot en ondeugendere boten, zij het wel binnen de grenzen van het betamelijke. Dit als protest tegen de al dan niet vermeende beknellende en betuttelende regelgeving van het stadsdeel Centrum.

De steeds hogere gemeentelijke kosten voor vergunningen en reiniging zouden het voortbestaan van de Amsterdam Pride bedreigen en ook zou een verbod op regenboogvlaggen en darkrooms dreigen. Als protest tegen dat laatste was tijdens de parade van 2004 de boot van de Kooistrazaken April, Exit, Exit Café en Soho demonstratief voorzien van een "darkroom" waaruit twee enorme opblaasbare handen staken:





Organisatorische problemen

In 2005 ontstond opnieuw onenigheid tussen het GBA en het stadsdeel Centrum, waardoor lange tijd onzeker was of de Canal Parade door kon gaan. Organisator GBA moest tot half juni wachten op de vergunningen en kwam in financiële problemen omdat vanwege de dreiging van extremistische aanslagen 600 man beveiligingspersoneel en 500 EHBO'ers extra ingehuurd moesten worden. Louter dankzij ingrijpen van burgemeester Job Cohen konden de vergunningen nog net op tijd verstrekt worden.

Bij de voorbereiding van de tiende editie van de Amsterdam Pride in 2006 werd GBA opnieuw met problemen geconfronteerd: volgens het nieuwe gemeentelijke draaiboek voor evenementen was voortaan de organisator verantwoordelijk voor een veilig verloop van een evenement. Omdat GBA hierdoor alleen 250.000,- euro kwijt zou zijn aan de beveiliging van de Pride, liet zij begin mei aan de gemeente weten de vergunningaanvragen in te trekken.

Omdat ook de stichting ProGay een vergunning voor de Pride had aangevraagd, besloot de gemeente met deze partij in zee te gaan en zodoende werd in samenwerking met Amsterdam Partners en evenementenbureau O=4 in een paar weken tijd een Gay Pride nieuwe stijl opgetuigd.




ProGay (2006-2013)

ProGay was een initiatief van Hugo Braakhuis van homocafé Montmartre in de Halvemaansteeg en Florine Muije van grand-café L'Opera op het Rembrandtplein. Boegbeeld van ProGay werd echter Frank van Dalen, die t/m 2008 tevens voorzitter van COC Nederland en van 2009 t/m 2011 gemeenteraadslid voor de VVD was.

Naast de Gay Pride in de zomer organiseerde ProGay van 2008 t/m 2012 ook in de winter een op homopubliek gericht evenement onder de naam Pink Christmas. Dit omvatte onder meer een Roze Kerstmarkt, die afwisselend in de Reguliersdwarsstraat en op de Zeedijk gehouden werd.

Van november 2010 t/m november 2012 was het kantoor van ProGay gevestigd in een historisch hoekpandje op nummer 121 in het oostelijke deel van de Reguliersdwarsstraat. Nadien verhuisde de organisatie naar een ruimte in het kantoorverzamelgebouw aan de Korte Leidsedwarsstraat 12.





Naam en logo

In 2007 wilde ProGay de naam van het evenement wijzigen naar "We Are - Amsterdam Pride", maar al vrij gauw werd de term 'Gay' tussen 'Amsterdam' en 'Pride' geplaatst. Dit niet alleen vanwege de herkenbaarheid en omdat in de omgang bijna iedereen van "Gay Pride" spreekt, maar ook omdat 'Amsterdam Pride' als beschermde merknaam eigendom van GBA was.

Tevens kreeg het evenement een eigen logo, bestaande uit een bloem met de silhouetten van Amsterdamse grachtenpanden als blaadjes. Het werd in opdracht van de gemeente ontworpen door het gerenommeerde designbureau VBAT en staat symbool voor "bloei, stralen, trots, jezelf kunnen zijn en coming out".



Statements en thema's

Onder leiding van Frank van Dalen werd de Amsterdam Gay Pride commerciëler: er kwamen voor het eerst boten van niet-homogerelateerde grote bedrijven en multinationals. Ook gaf hij de Pride een meer politiek karakter, waardoor sindsdien boten meevaren van politieke partijen en er bijna elk jaar boten zijn van groepen die daarmee een taboe in eigen kring doorbreken:

- 2007: Hetero's, verstandelijk gehandicapten, jongeren onder de 16
- 2008: Drie ministers, de burgemeester, politie in uniform
- 2009: Gemeenteboot, heteroseksuele jongeren
- 2010: Europaboot, Joodse boot, verstandelijk gehandicapten
- 2011: Ministerie van Defensie, hindoestanen
- 2012: Turkse boot
- 2013: Minister van Defensie, KNVB
- 2014: Marokkaanse boot
- 2015: Daklozen, vluchtelingen, overzeese rijksdelen
- 2016: EU Commissie, Marokkaanse boot, Religieboot, Togaboot, 75+boot
- 2017: Zelfmoordpreventieboot, Scouting Nederland
- 2018: Iraanse boot, Roeibond
- 2019: UEFA, Sportboot


Net als voorheen GBA, stelden ook de latere organisatoren voor elke editie van de Pride weer een thema vast, dat met name bedoeld was om tot uitbeelding gebracht te worden door de boten die deelnemen aan de Canal Parade. Zo concreet als de taboedoorbrekende boten zijn, zo abstract werden echter deze thema's:



Bezoekersaantallen

Het aantal toeschouwers bij de Canal Parade was ondertussen gestegen tot ruim 400.000 in 2007 en in 2008 ging het al richting de 500.000, hoewel HP/De tijd op basis van een berekening een aantal van 100.000 toeschouwers bij de botenparade realistischer achtte.

Met de 500.000 toeschouwers zou de Gay Pride bijna net zo groot zijn als de viering van Koninginnedag en de Uitmarkt in Amsterdam en de Dance Parade in Rotterdam. Alleen het Zomercarnaval in Rotterdam is met 900.000 bezoekers nog een flink stuk groter.

In 2010 trok de Gay Pride naar schatting zo'n 380.000 bezoekers. Naast de regen kwam dit vermoedelijk ook doordat tegelijkertijd in Keulen de Gay Games plaatsvonden. In de navolgende jaren kwamen er telkens tussen de 300.000 en 350.000 toeschouwers op dit evenement af.




De 20e Canal Parade van 2015 was duidelijk drukker dan voorgaande jaren, maar noch de gemeente noch de organisatie kwamen met bezoekersaantallen. Pas na een half jaar vermeldde de organisator terloops een getal van ruim 500.000 toeschouwers. Voor de botenparade tijdens de EuroPride in 2016 werden 560.000 bezoekers geschat.

Een onderzoek op basis van mobieletelefoongegevens liet echter zien dat deze cijfers te hoog geschat waren: in 2015 kwamen 225.000 en in 2016 zo'n 115.000 bezoekers van buiten naar het centrum van de stad, waardoor er in 2015 in totaal 435.000 en in 2016 ca. 350.000 mensen tijdens de Canal Parade aanwezig waren. Ongeveer een derde van deze extra bezoekers kwam uit Amsterdam zelf, uit het buitenland kwamen ruw geschat 15.000 mensen.*

Tijdens de Canal Parade van 2017 waren er 394.000 mensen in de binnenstad en in 2018 circa 426.000. Minus de normaal aanwezige mensen zou dat grofweg uitkomen op 175.000, resp. 200.000 bezoekers van buiten de stad.*




Slotfeest

Ter afsluiting van de Gay Pride vond op de zondag aanvankelijk een slotfeest plaats op het plein voor de Stopera aan de Amstel. In 2011 werd dit feest verplaatst naar het ruimere Rembrandtplein, waar het tot en met 2015 door wisselende partijen georganiseerd werd.

Sinds de EuroPride van 2016 is het slotfeest op de Dam, waar het georganiseerd wordt door Valy Pintiuc, die voordien vanuit café Amstel Fifty Four het straatfeest aan de Amstel organiseerde waarbij steevast Willeke Alberti de eregast was. Nadat de Amstel eind 2016 een hoofdroute voor autoverkeer was geworden mochten daar geen straatfeesten meer worden gehouden.




In de Reguliersdwarsstraat ontstond in 2006 en 2007 's avonds ter hoogte van de toenmalige Bar ARC daarnaast nog een spontane streetdance, nadat de Red Bull Dance Hummer met DJ en grote geluidboxen muziek ten gehore ging brengen en mensen op het dak van en rondom deze wagen begonnen te dansen.

Dit optreden werd in 2007 na enige tijd en onder het nodige protest en gejoel van de omstanders, echter resoluut beëindigd door de politie:





Drag King Contests

Van 2000 t/m 2003 had jaarlijks een Drag King Contest plaatsgevonden in het COC-gebouw aan de Rozenstraat. Als tegenhanger van de bekende Drag Queen wedstrijden was dit evenement bedoeld voor vrouwen die zich kleden als mannen. Dit om aandacht te vragen voor mensen die zich niet graag laten labelen als man óf vrouw.

In de week voor de Gay Pride van 2009 werd opnieuw een Drag King Contest georganiseerd, nu door de stichting King Betty, die haar naam ontleende aan coffeeshop Betty Too aan de Reguliersdwarsstraat 29. Kandidaten uit verschillende landen presenteerden zich op een catwalk in de straat.

Omdat de vergunning niet in orde en er teveel geluidsoverlast zou zijn geweest, maakte de politie hier echter onverwacht snel een eind aan. De wedstrijd kon de daaropvolgende zondag verder gaan in de Openbare Bibliotheek (OBA). Ondanks de onderbreking was de eerste Drag King Betty Contest een dermate succes, dat hij in 2010 opnieuw gehouden werd.





Reguliersdwarsstraat

In de Reguliersdwarsstraat werd Gay Pride ondertussen met twee straatfeesten gevierd: naast dat in het westelijke deel van de straat, kwam er in het oostelijke deel ook een street party in Caribische sfeer, georganiseerd vanuit de Reality Bar. Hierbij traden jarenlang Surinaamse en Antilliaanse brass band als Cache, Corona, K'ribe en Master Kaseko op.

Het feest in het westelijke deel van de Reguliers werd van 2002 t/m 2006 georganiseerd vanuit Bar ARC. In 2007 werd de organisatie overgenomen door Reguliers BV (waar de Kooistrazaken April, Soho, Exit en later ook ARC onder vielen), die de praktische voorbereiding en uitvoering overliet aan Blixxem Event Support uit Den Bosch.

Het groeide in die jaren uit tot een reusachtige openluchtdisco, met podia voor DJ's en dansers en steeds grotere geluidsinstallaties. Bij alle grote gaycafés en enkele restaurants werden buitenbars opgesteld, waar tot 1.00 uur bier en andere dranken verkrijgbaar waren:




Versobering

In de loop van 2009 kwam het horecaconcern van Sjoerd Kooistra in financiële problemen, waardoor voor het eerst sinds het begin van de Gay Pride zijn befaamde homozaken meer niet in de Canal Parade konden meevaren. Wel was er nog een boot van de net heropende nieuwe Havanna.

Ook het straatfeest was een stuk minder spectaculair dan tijdens de voorgaande Koninginnedag en eerdere Gay Prides. Er waren bijvoorbeeld geen versierde stellages, gogo-dancers of een lasershow meer, zoals in 2008 nog wel het geval was.

Begin 2010 werden vervolgens de April, de Exit en het Exit Café gesloten en in juni maakte eigenaar Sjoerd Kooistra uiteindelijk een eind aan zijn leven. Onder deze barre omstandigheden kon het straatfeest tijdens de Gay Pride alleen doorgaan omdat Heineken op het laatste moment de gehele organisatie voor zijn rekening nam:




Nieuwe organisatoren

In 2011 en 2012 werd het straatfeest in de Reguliers, in opdracht van de rondom gelegen homo- en heterozaken, georganiseerd door Without BV uit Enschede, dat vanaf 2010 ook meermalen het grote feest op het Rembrandtplein verzorgde. In 2013 namen een reeks ondernemers de organisatie zelf ter hand, gecoördineerd vanuit de in 2011 opgerichte ondernemersvereniging voor het westelijke deel van de straat.

Daarnaast vond in 2011 ook nog een derde, wat kleiner straatfeest plaats aan het begin van de Reguliersdwarsstraat, georganiseerd door BLOC en Havana. In 2014 en 2015 was er op deze locatie opnieuw een klein feestje, dit keer vanuit de nieuwe resto-bar Snappers.




Inperkingen

Na de ramp tijdens de Love Parade in Duisburg in juli 2010 ging ook de gemeente Amsterdam steeds strengere veiligheidseisen aan grote evenementen stellen. Als gevolg hiervan werd in 2011 het grote straatfeest in de Reguliers eerstmaals door middel van hekken afgesloten, om een maximum aantal van 4500 bezoekers niet te overschrijden. Ook de groei van de straatfeesten en losse buitentaps elders in de stad werd beperkt.

Niet veel later liet het stadsbestuur de ambitie om een Gay Capital te zijn varen, en stelde zich tevreden met het zijn van een aantrekkelijke Gay Destination. Diverse nieuwe initiatieven bleken niet van de grond te komen en ook moesten in 2012 maar liefst acht homobars in de stad hun deuren sluiten, waaronder drie in de Reguliersdwarsstraat.

In 2012 vormde de Canal Parade de aftrap voor de campagne om in 2018 de Gay Games na precies 20 jaar weer naar Amsterdam te halen. Dit keer kwam Amsterdam echter niet door naar de finaleronde en werden de spelen uiteindelijk aan Parijs toegewezen.




Pride Walk

Een initiatief dat wel succesvol bleek was de Pride Walk, die in 2012 voor het eerst gehouden werd naar een idee van Daan Smeelen, voorzitter van de Stichting Homomonument. Met de Pride Walk wordt gedemonstreerd tegen antihomogeweld in binnen- en buitenland en voor wereldwijd gelijke rechten, waarmee opnieuw een element van de "Stonewall Prides" aan de Amsterdamse Pride werd toegevoegd.

Aanvankelijk eindigde de Pride Walk bij het Homomonument op de Westermarkt, maar begon op het Mercatorplein omdat in die buurt homo-emancipatie meer nodig was dan in het Centrum. Tijdens de EuroPride van 2016, toen de organisatie van de tocht werd overgenomen door Hans Verhoeven, ging de Pride Walk van het Vondelpark naar de Dam en in 2017 en 2018 van het Homomonument naar het Vondelpark.

Begin 2020 werd Verhoeven vervangen als voorzitter van de Pride Walk-commissie, maar dat jaar kon de optocht eerstmaals niet doorgaan als gevolg van de coronapandemie. In 2021 was er wel weer een Pride Walk, zij het van het Martin Luther Kingpark via de Dam naar het Centraal Station.




Nieuw logo

Omdat het plan bestond om het bestaande "We Are"-logo, dat in 2008 voor de Gay Pride was ontworpen, voortaan te gebruiken als kenmerk voor alle gay-evenementen in Amsterdam, werd begin 2013 speciaal voor de Amsterdam Gay Pride (AGP) een nieuw logo ontworpen.

Dit werd wederom gedaan door het bureau VBAT en het ontwerp bestond uit elkaar overlappende letters A, G en P. De ronde vormen verwijzen naar de bogen van de bruggen waar de Canal Parade onderdoor vaart en de kleuren refereren enigszins aan die van de regenboogvlag:





Pride Amsterdam (2014-heden)

Eind 2013 verlieten Irene Hemelaar en twee andere medewerkers ProGay om zelfstandig verder te gaan als de nieuw opgerichte stichting Amsterdam Gay Pride (AGP). Deze werd in april 2021 formeel omgedoopt tot stichting Pride Amsterdam, een naam die in de praktijk al sinds 2017 in gebruik was.

Voorzitter van het bestuur werd Frits Huffnagel en de algemeen directeur werd Lucien Spee. Irene Hemelaar werd directeur LHBTI-emancipatie, maar bleef tot haar aftreden in 2016 naar buiten toe het boegbeeld van de organisatie, een rol die nadien door Spee werd overgenomen.

De stichting AGP kreeg van de gemeente de vergunning om de Gay Pride voor de jaren 2014 t/m 2016 te organiseren, inclusief het binnenhalen en organiseren van de EuroPride 2016.

Na jarenlange juridische strijd kwam het in 2014 uiteindelijk ook tot een verzoening met de oorspronkelijke organisator GBA. De bestuursleden daarvan, Siep de Haan, Peter Kramer en Ernst Verhoeven, kregen als waardering voor hun verdiensten op 3 maart van dat jaar de Andreaspenning van de stad Amsterdam uitgereikt:




In april 2020 werd Siep de Haan bovendien benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau, dit als waardering voor zijn inzet bij de Amsterdamse Pride, alsmede zijn betrokkenheid bij het benefietevenement Love Dance, het Andreas Cultuur Fonds en de Stichting Kunstenaarshuizen Amsterdam.


Amsterdam Pride

Na de verzoening met GBA werd besloten om het evenement weer de oorspronkelijke naam "Amsterdam Pride" te geven. Als een van de redenen werd genoemd dat de officiële website onder de nieuwe domeinnaam www.pride.amsterdam beter vindbaar is dan de telkens wisselende domeinnamen die voorheen gebruikt werden.

Inhoudelijk moest de naamsverandering weergeven dat het evenement inmiddels voor een meer diverse doelgroep bedoeld is en niet alleen voor homomannen. Mensen uit die laatste groep zagen het weglaten van de term "Gay" echter als verlies van de zichtbaarheid waar zij jaren voor gestreden hadden.


EuroPride 2016

In 2016 vond de Roze Zaterdag voor het eerst sinds 1994 weer in Amsterdam plaats, waardoor voor de eerste keer sinds de oprichting van de Amsterdamse Pride in 1996, beide 'Gay Prides' samenvielen. Net als toen Roze Zaterdag in 1994 in Amsterdam was, was de stad ook in 2016 uitverkoren om de titel EuroPride te voeren.

Het driedubbele evenement werd gevierd met twee weken van feesten en activiteiten. Zo waren er voor het eerst grote feesten op de Dam en werd het Europese karakter tot uitdrukking gebracht door de Oostenrijkse songfestivalwinnaar Conchita Wurst als internationaal ambassadeur. Ook was er voor de gelegenheid een logo met een Europees tintje ontworpen:




Ophef, paniek en irritatie

Enkele maanden vóór de EuroPride schreef Het Parool dat er in het westelijke deel van de Reguliersdwarsstraat geen straatfeest meer zou plaatsvinden. Dit leidde tot grote ophef over de vraag of de Reguliers nog wel homostraat wilde zijn.

De ondernemersvereniging wilde echter wel degelijk aan de Pride meedoen, maar dan met een kleinschalig straatfeest, zonder podium en zonder hekken en met name voor het eigen publiek van de straat. Vanuit de gemeente werd zelfs dit echter niet toegestaan omdat de Reguliers een doelwit voor eventuele aanslagen zou kunnen zijn.

Versiering was het maximaal haalbare en zodoende kwamen er wel zoveel regenboogslingers en -ballonnen, dat in elk geval duidelijk werd dat de Reguliersdwarsstraat homostraat wil blijven. Uit de evaluatie van de EuroPride bleek echter dat de gemeente geïrriteerd was omdat de beveiligingskosten nu voor haar rekening zouden zijn gekomen.




Pride Amsterdam

In de aanloop naar de Gay Pride van 2017, die voor het eerst officieel "Pride Amsterdam" heette, werd wederom een nieuwe huisstijl in gebruik genomen. Deze was voor de vergunningperiode van 3 jaar ontworpen door typografisch ontwerper Carsten Klein en bestaat onder meer uit grote initiaalletters en schuin geplaatste tekstbanden.

Om bij de toenemende diversiteit van de LHBT-gemeenschappen geen groepen buiten te sluiten en zoveel mogelijk inclusiviteit uit te stralen, werd de focus op nog maar één letter gelegd, namelijk de P van Pride.

Als logo van de organisator fungeren echter de drie andreaskruisen van de stad Amsterdam, verlopend van rood naar roze en met de naam "Pride Amsterdam":



Deze nieuwe huisstijl werd eerstmaals getoond met de boot waarmee de organisator van de Amsterdamse Pride meevoer in de Utrecht Canal Pride, die op 17 juni 2017 voor het eerst gehouden werd. Dit was een initiatief van het Utrechtse homocafé Kalff, dat in 2016 niet aan de Amsterdamse Canal Parade mocht meedoen en uit onvrede daarover toen maar een eigen botenparade zonder commerciële deelnemers organiseerde.




In juni 2020 werd bekend dat een groep van zes mannen uit Arnhem van plan waren geweest om met bomvesten, kalasjnikovs en zelfs een autobom een aanslag te plegen op de Canal Parade in augustus 2018. Met behulp van een undercoveragent kon de groep in september van dat jaar gearresteerd worden zonder dat de Pride in gevaar was geweest.


Coronapandemie

Als gevolg van de coronapandemie moesten in 2020 nagenoeg alle activiteiten van Pride Amsterdam worden afgelast, in de eerste plaats de straatfeesten, maar ook de Pride Walk en de 25e editie van de Canal Parade, al zei de organisator dat die werd "doorgeschoven" naar volgend jaar. De gemeente verlengde daartoe de licentie met een jaar en vorderde slechts 20% van de subsidie terug.


In 2021 bestond de Amsterdamse Pride 25 jaar, maar ondanks een grootschalige vaccinatiecampagne was het coronagevaar nog niet geweken en kon het jubileum slechts in zeer beperkte vorm gevierd worden. Er waren wederom geen straatfeesten en botenparade, maar wel vond op 7 augustus weer de Pride Walk plaats, deze keer van het Martin Luther Kingpark, via de Reguliersbreestraat naar het Centraal Station.

De Reguliersdwarsstraat trok op de zaterdag ook zonder straatfeest veel extra bezoekers, waardoor de straat 's avonds tijdelijk afgesloten moest worden. De geldende coronaregels schreven namelijk voor dat mensen alleen op vaste plekken aan tafels mochten zitten en 1,5 meter afstand moesten houden.


Nieuwste ontwikkelingen

In 2022 kon Pride Amsterdam voor het eerst weer in de oude vorm gevierd worden met een negendaags programma, waaronder de Pride Walk met aansluitend Pride Park in het Vondelpark, ruim 10 straat- en pleinfeesten op vrijdag- en zaterdagavond, op zaterdagmiddag de botenparade en op zondag het slotfeest op de Dam.

In het westelijke deel van de Reguliersdwarsstraat was het straatfeest voor het eerst voorzien van een VIP lounge op de eerste verdieping van kantoorgebouw De Munthof, wat een succesvolle toevoeging was gebleken tijdens het Songfestivalfeest Reguliers Celebrates in mei van dat jaar.




In 2023 voeren tijdens de Canal Parade nog maar drie boten vanuit de homohoreca mee, namelijk van het Amsterdamse cafe 't Mandje, het Utrechtse café Kalff en de Rotterdamse foodbar FERRY. Dit is waarschijnlijk het laagste aantal ooit, terwijl de Amsterdamse Pride juist ooit vanuit de homohoreca was opgezet.

Ondanks het koude en regenachtige weer trokken de straatfeesten, met name die in de Reguliersdwarsstraat, steeds meer belangstellenden, wat vanwege de verplichte afhekking steeds langere wachttijden opleverde.




In 2024 steeg de drukte rond de straatfeesten nog verder en was voor het eerst ook het straatfeest in het oostelijke deel van de Reguliersdwarsstraat met hekken afgesloten. Na de sluiting van de Reality Bar was hier geen Caribisch straatfeest meer, maar een Hollands feest, georganiseerd door gaycafé Montmartre, dat niet veel later op de locatie van de Reality zijn deuren opende.

---

Links

- Wikipedia: Roze Zaterdag - Pride Amsterdam

- IHLIA: Foto's van Roze Zaterdag 1994 in Amsterdam
- Vice: Hoe Pride van een anti-politiemars veranderde in een commerciële parade
- Vice: Foto's van de beginjaren van Pride in Nederland
- AT5: Twintig jaar Gay Pride: Beelden van de eerste Canal Parade
- COC Amsterdam: Gay Pride, toen en nu…
- Beeld en Geluid Wiki: Gay Pride
- Over het logo van de Amsterdam Gay Pride
- Medium.com: 20 years Amsterdam Gay Pride

- Huidige homepage van AGP: www.pride.amsterdam
- Vroegere homepage van ProGay: www.progay.nl
- Vroegere homepage van GBA uit 2002: www.amsterdampride.nl

- Rembrandtpleinfeest: www.gaypride.nl
- Amstelveldfeest: www.amstelveldpride.nl

- Fotoseries: www.PartyHotShots.nl (2003-2011)

> Zie ook het Dossier Gay Pride met meer links en documenten.

 

Reguliers.net © 2007/2020
Disclaimer/Cookies
Contact

.