 | ||
 |
||
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
 |
||
Oorlogsbrand
27 april 1943
Absturz
Tijdens de Duitse bezetting was het Carltonhotel gevorderd en in gebruik genomen door de Duitse luchtmacht (de Luftwaffe) om er o.a. Duitse officieren en hun aanhang in onder te brengen. Ook andere gebouwen in de omgeving waren bij de Luftwaffe in gebruik.
Dit trok natuurlijk de aandacht van de geallieerden, maar de Duitsers wisten in de nacht van 26 op 27 april 1943 een Engelse Halifax-bommenwerper te raken, die om 2.32 uur pal achter het Carlton hotel neerstortte. Het brandende vliegtuig kwam terecht op de huizen in de Reguliersdwarsstraat en ook het hotel zelf werd zwaar beschadigd:
Het Carlton Hotel kort na het neerstorten van de bommenwerper
(foto: collectie NIOD, via BeeldbankWO2.nl)
Brand
Als gevolg hiervan waren er 3 explosies en ontstond een enorme brand, die de grootste was in de Amsterdamse binnenstad sinds die van 1679. Door het neerstorten en de brand werd bijna alle bebouwing tussen Herengracht en Singel totaan de Geelvincksteeg verwoest.
Om de brand te bestrijden kwamen uit de wijde omgeving brandweerkorpsen te hulp en er werden in totaal maar liefst 237 brandweerlieden en 94 vrijwilligers ingezet. In de drukbevolkte Reguliersdwarsstraat vielen ondanks alles maar 13 burgerdoden en 36 gewonden. Het aantal militaire doden is onbekend.
Foto uit 1936 van de panden die in 1943 verwoest werden
(foto: Stadsarchief Amsterdam)
Verslagen
Anne Frank schreef hierover op dinsdag 27 april 1943 in haar dagboek:
"Het Carlton is kapot, twee Engelse vliegers met een grote lading brandbommen aan boord zijn precies op het 'Offiziersheim' gevallen. De hele hoek Vijzelstraat-Singel is afgebrand. De luchtaanvallen op de Duitse steden worden van dag tot dag sterker. We hebben geen nacht rust meer, ik heb zwarte kringen onder mijn ogen door tekort aan slaap."
Volgens een verslag uit die tijd was de schade als volgt:
- Geheel uitgebrand: Singel 532-534.
- In puin: Singel 536-538, 540-542, 544-548.
- Gedeeltelijk verbrand: Vijzelstraat 43, 45, 47, 49 en 51.
- Gedeeltelijk verwoest: Regulierdwarsstraat 44, Geelvincksteeg 2, 4, 6, 8, 10, 11 en 13.
- Volkomen uitgebrand: Reguliersdwarsstraat 46 t/m ingang Carltonhotel.
- Gedeeltelijk uitgebrand: Reguliersdwarsstraat 44.
- Brandschade bovenverdieping: Vijzelstraat 22-24, Heerengracht 505 en 507.
- In puin: Singel 536-538, 540-542, 544-548.
- Gedeeltelijk verbrand: Vijzelstraat 43, 45, 47, 49 en 51.
- Gedeeltelijk verwoest: Regulierdwarsstraat 44, Geelvincksteeg 2, 4, 6, 8, 10, 11 en 13.
- Volkomen uitgebrand: Reguliersdwarsstraat 46 t/m ingang Carltonhotel.
- Gedeeltelijk uitgebrand: Reguliersdwarsstraat 44.
- Brandschade bovenverdieping: Vijzelstraat 22-24, Heerengracht 505 en 507.
Het in 1943 verwoeste gedeelte van de Reguliersdwarsstraat
Verwoesting
Na deze ramp was bijna een derde van de bebouwing in het westelijke deel en een vijfde van de totale bebouwing van de Reguliersdwarsstraat verdwenen. Tesamen met de toch al niet florissante omstandigheden, bood de straat hierdoor na de oorlog een gehavende en desolate aanblik.
Alleen tussen de Singel en de Reguliersdwarsstraat was al in de oorlog het pand van de Spaarbank voor de stad Amsterdam provisorisch herbouwd. De rest van de braakliggende terreinen werd voorlopig gebruikt als parkeerplaats, onder andere door Garage Tabak.
Het westelijke deel van de straat in 1960 met rechts
de herbouwde Spaarbank voor de Stad Amsterdam
(foto: Stadsarchief Amsterdam)
Herbouw
Het in 1943 verwoeste gedeelte van de Reguliersdwarsstraat werd in de jaren '60 grotendeels weer opnieuw bebouwd. Als eerste werd van 1958-'63 het gebouw Munstaete neergezet met aansluitend De Geelvinck en vervolgens aan de overkant van de straat de Munthof.
Behalve het stukje tussen de Munthof en het pand op nummer 42, waarin tegenwoordig club NYX is gevestigd, was daarmee het hele braakliggende terrein weer volgebouwd.
Parkeerplaatsen op de plek van de verwoeste gebouwen
met rechts gebouw Munstaete in aanbouw (1963)
(foto: Stadsarchief Amsterdam - klik ter vergroting)
Gouden Bocht Complex
Sommige van de bestaande bebouwing was echter in dermate slechte staat, dat er ook gesloopt werd. Zo werden in 1959 de nummers 12 t/m 20 van de Reguliersdwarsstraat, tesamen met de achterliggende nummers 459 t/m 469 van de Herengracht, gesloopt en in 1961 vervangen door een groot nieuwbouwcomplex dat het hart zou worden van wat nu het Gouden Bocht Complex heet:
De nieuwbouw van het Gouden Bocht Complex
Sluitstuk
Later zou ook nog sloop- en nieuwbouw van diverse afzonderlijke panden plaatsvinden. Bijvoorbeeld van de twee oude huisjes op de van de Reguliersdwarsstraat en de Geelvinckssteeg (nummers 55 en 57), die in 1963 werden gesloopt en in de jaren '80 werden vervangen door een futuristisch pand van glas en beton.
Als sluitstuk werd in het jaar 2000, op het laatst overgebleven braakliggende stuk in de straat, het gebouw De Regulier neergezet.
> vervolg: Horeca
